Geçtimiz günlerde Ulu Önder Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün Milli Mücadele’yi başlatmak için ilk adımı attığı Samsun’da yer alan Onur Anıtı’na çirkin bir saldırı düzenlendi. Çirkin saldırıya tepkiler her kesimden gelirken Samsun’da halk anıt önünde nöbet tuttu.
Saldırıya uğrayan Onur Anıtı, ilginç bir öyküyü barındıyor.
Samsun’un İlkadım ilçesindeki Atatürk Parkı’nda yer alan ve şehrin simgesi haline gelen Onur Anıtı, Mustafa Kemal Atatürk’ün Samsun’a çıkışı ile Kurtuluş Savaşı’nın başlangıcını simgeliyor. 1927 Samsun Valisi Kâzım Paşa tarafından, Samsun halkı adına Avusturyalı heykeltıraş Heinrich Krippel’e sipariş edilen Onur Anıtı’nın yapımına ilişkin en önemli vesika ve fotoğraflar ise Avusturya’daki Bezirksmuseum Hietzing Arşivleri’nde yeralıyor. Avusturya’daki arşiv belgelerine göre yapımına 37 bin dolar karşılığında 1928 yılında Viyana’da başlanan anıt, Samsun’daki kaideye 29 Ekim 1931 tarihinde dikildi. Anıt Atatürk’ün 19 Mayıs 1919’da Samsun’a ayak bastığı noktaya törenle yerleştirildi. O yıllarda iskelenin hemen yanında yer alan anıt, zamanla denizin doldurulmasıyla iç kısımda kaldı.
13 yıl Türkiye’de kaldı
Onur Anıtı’na ilişkin Almanya’da yaşayan arşiv araştırmacı Dr. Emir Öngören, Milliyet ile paylaştığı arşiv belgelerine dayanarak şu bilgileri verdi:
“Onur Anıtı’nı yapan Krippel çok önemli bir isim. 27 Eylül 1883’te Viyana’da dünyaya gelen ve sanat eğitimini Viyana Güzel Sanatlar Akademisi’nde Profesör Hemler atölyesinde tamamlayan Krippel, 1925 yılında Atatürk anıtları yaptırılmak için hükûmetin davetlisi olarak Türkiye’ye geliyor. 1938’e kadar 13 yıl Türkiye’de kalarak Atatürk heykelleri yapan Krippel, bizzat Atatürk tarafından Çankaya Köşkü’nde ağırlanıyor. Krippel, heykel ve anıtların taslaklarını Türkiye’de hazırlarken, heykel kalıpları, sanatçının Viyana’daki atölyesinde üretiliyor. Anıt’ın resmi açılışı 15 Ocak 1932’de yapılıyor. Krippel, Samsun’daki Onur Anıtı’nın dışında; Bornova Sarı Köşk Atatürk Büstü, Sarayburnu Atatürk Anıtı, Konya Atatürk Anıtı, Ankara Zafer Anıtı, Afyonkarahisar’daki Büyük Utku Anıtı ile Ankara’daki Oturan Atatürk Anıtı’nı da yapan isim.”
Onur Anıtı’nın ilginç öyküsü
Milli Mücadele’nin simgesi Onur Anıtı’nın, bronz heykeli 4 metre 75 santimetre ebadında, kesme taş kaplama kaide ise 4 metre 10 santimetre uzunluğunda. Atatürk, mareşal üniforması ile şahlanmış bir at üzerinde, savaş yöneten kumandan olarak resmediliyor.
Anıtı yapan heykeltıraş Krippel : “Yaşasın Türkiye yaşasın Gazi”
Açılış gününe ilişkin arşivden yansıyan bilgileri de aktaran Öngören, Krippel’in Atatürk’ü öven konuşmasının detayını şöyle anlatı:
“Dönemin Valisi Selim Bey konuşmasının ardından kurdeleyi keserek heykelin açılışını yapıyor. Valinin konuşmasından sonra Samsun gazetesi başyazarı Ethem Veysi Bey, şehir adına Kefeli Muhittin, Milletvekili Zübeyroğlu Fuat Bey, Maarif Müdürü Cemal Gültekin ile Krippel de birer konuşma yapıyorlar. 21 Ocak 1932’de Milliyet gazetesinde de yayınlanan bu konuşmada Krippel, ‘Gazi, taştan daha sert, çelikten daha bükülmez yüksek ruhunun ateşiyle muazzam eserini meydana getirdi. Onun vatanı kurtarmak azmi memlekette hayatı doğurdu, bütün ruhları seferber ederek gayesi olan istiklâle sevk etti ve muvaffak oldu. Son hedefi, yarattığı eseri muhafazaya ve günden güne takviyeye yorulmak bilmez bir sây ile uğraşmasıdır. Türk milleti, Gazi’nin bronzdan ve taştan daha sağlam, çelikten daha ebedî yarattığı ruhtan ilham alarak teceddüt ve terakkiyi gaye edinmelidir. Yaşasın Türkiye, yaşasın Gazi!’ ifadelerini kullanıyor. Krippel, Çankaya Köşkü’nde onuruna verilen yemekte ise ‘Bugün ben yüksek bir gurur, bir iftihar duygusu hissetmekteyim. Bugün sizin sözlerinizden ve yüzünüzden bu işin iyi yapıldığını anlıyor ve okuyorsam bu benim için en büyük ivaz ve mükâfattır’ diyor. Törene şehirdeki tüm yabancılar, konsoloslar, Samsun halkı ve civar kasabalardan gelen halk da katılıyor. Konuşmaların ardından okullar ve askeri birliklerin geçitleri ile süren Samsun, Atlı Atatürk Anıtı açılış töreni Vilayet Meclis salonundaki kabul töreni ile son buluyor. Anıtın açılışı dolayısıyla Atatürk’e çok sayıda saygı, şükran ifade eden telgraf çekilirken, Atatürk’ü ise cevabi telgrafında, ‘Muhterem Samsun halkının şahsıma karşı besledikleri asil duygularını kıymetli bir tezahürünil bildiren telgrafınızdan pek mütehassis oldum. Teşekkür, muhabbet ve selamlarımın muhterem halka arzını rica ederim’ ifadelerini kullanıyor.”
(Milliyet-Onur İnan)